اورکلاک کامپیوتر چیست و آیا این کار واقعا مزایای محسوسی دارد؟

اگر در حال اسمبل کردن یک کیس جدید هستید، سعی می‌کنید سیستم قدیمی را ارتقا دهید یا حتی می‌خواهید نهایت استفاده را از لپ‌تاپ قدیمی ببرید، به احتمال زیاد برخی افراد به شما توصیه کرده‌اند که اورکلاک کامپیوتر را هم در نظر بگیرید. اورکلاک به‌عنوان راهکاری معرفی می‌شود که به شما اجازه می‌دهد از سخت‌افزار خود بیشترین بهره را ببرید که البته ریسک‌هایی هم به همراه دارد. اما اورکلاک کامپیوتر دقیقا شامل چه چیزهایی می‌شود و آیا انجام این کار واقعا عملکرد کامپیوتر را به‌طور محسوسی بهتر می‌کند؟ در این مطلب از زوایای مختلف به همین موضوع می‌پردازیم.

زمانی که صحبت از اورکلاک کامپیوتر می‌شود، در بیشتر موارد منظور طرف مقابل، اورکلاک کردن CPU است. باید خاطرنشان کنیم امکان اورکلاک قطعات دیگری مانند کارت گرافیک و حتی رم هم وجود دارد اما روی هم رفته معمولا اورکلاک با پردازنده مرتبط است.

پردازنده هم همانطور که می‌دانید، مغز کامپیوتر شما محسوب می‌شود. این قطعه هم حداقل و حداکثر سرعت کلاک مشخصی دارد و این سرعت هم نشان‌دهنده‌ی سرعت اجرای دستور‌العمل‌ها در هر ثانیه است. با توجه به همین موضوع، زمانی که پردازنده را اورکلاک می‌کنید، این یعنی CPU موردنظر به سرعت کلاک بالاتر از حد تعریف شده دست پیدا می‌کند و در نتیجه می‌تواند در هر ثانیه دستورالعمل‌های بیشتری را اجرا کند که این یعنی در کل سرعت سیستم افزایش پیدا می‌کند.

برای پردازش‌های سنگین، اورکلاک کردن پردازنده به شما کمک می‌کند که بهترین کارایی ممکن را از CPU دریافت کنید و در نتیجه مثلا در سناریو‌هایی که سیستم قبلا کم می‌آورد، با اورکلاک کردن ممکن است بتوانید همان کارها را بدون مشکل خاصی انجام دهید.

بار دیگر باید تاکید کنیم که اورکلاک در بیشتر مواقع به افزایش سرعت پردازنده اطلاق می‌شود و با این کار، CPU می‌تواند نسبت به سرعت تعریف شده عملکرد بهتری ارائه کند. اما اگر یک پردازنده در صورت اورکلاک می‌تواند سرعت بیشتری ارائه کند، پس عملا نهایت سرعت در نظر گرفته شده از طرف سازنده، تمام توان آن را نشان نمی‌دهد. سازندگان پردازنده‌ها معمولا نهایت سرعت این قطعات را بر اساس میانگین عملکرد مشخص می‌کنند و روی هم رفته پایداری را به نهایت سرعت ترجیح می‌دهند.

اما در فرایند ساخت، طبیعتا پردازنده‌ها به شکل یکسانی ساخته نمی‌شوند و برخی از آن‌ها می‌توانند توان بسیار بالاتری در اختیار کاربران قرار دهند. علاوه بر این اگر محدودیت‌های مربوط به تامین انرژی و خنک‌سازی برطرف شود، پردازنده قادر است بهتر کار کند. با توجه به تمام این موارد، اگر پردازنده‌ی سیستم شما قابل اورکلاک باشد و از سوی دیگر انرژی و خنک‌سازی کافی برای آن فراهم کنید، پس می‌توانید حداکثر سرعت بالاتر از حد مشخص شده از طرف سازنده را از آن بگیرید.

اورکلاک کردن پردازنده بدون شک مزایای زیادی دارد ولی از سوی دیگر نمی‌توانیم معایب این کار را هم نادیده بگیریم. در ادامه به تعدادی از مزایا و معایب این کار می‌پردازیم.

مهم‌ترین مزیت اورکلاک کردن این است که با همین قطعات فعلی سیستم خود می‌توانید عملکرد بهتری دریافت کنید. این یعنی اگر مثلا پردازنده از اورکلاک پشتیبانی می‌کند ولی توسط سازنده سرعت آن تا حدی محدود شده، بدون نیاز به خرید پردازنده جدید، قادر به دریافت سرعت بیشتری از آن هستید.

واقعیت این است که برای بسیاری از کاربران معمولی که فشار زیادی به سیستم وارد می‌کنند، اورکلاک کردن هیچ مزیت خاصی ندارد. اما برای افرادی که پردازش‌های سنگین با سیستم انجام می‌دهند، این کار می‌تواند فواید زیادی داشته باشد. به‌عنوان مثال اگر یک سیستم گیمینگ میان‌رده در اختیار دارید، با اورکلاک کردن پردازنده و کارت گرافیک ممکن است بتوانید بازی‌های سنگین را با فریم‌ریت و گرافیک بهتری اجرا کنید. بنابراین عملا بدون اینکه متحمل هزینه‌ی بیشتری شوید، با تجربه کاربری بهتری برای اجرای بازی‌ها روبرو خواهید شد.

برای سیستم‌های قدیمی، به لطف اورکلاک کردن می‌توانید عمر آن‌ها را افزایش دهید. البته همانطور که گفتیم، خود پردازنده و دیگر قطعات هم باید قابل اورکلاک باشند و چنین کاری را نمی‌توانید برای تمام قطعات سخت‌افزاری انجام دهید. در ضمن برای بهبود عملکرد سیستم‌های قدیمی، انجام کارهایی مانند استفاده از حافظه SSD به جای هارد HDD هم موثر واقع می‌شود.

یکی از بزرگ‌ترین معایب اورکلاک کردن پردازنده این است که گرمای بیشتری تولید می‌کند. به خاطر داشته باشید که شرکت سازنده با در نظر گرفتن همین بحث تولید گرما، سرعت پردازنده را محدود می‌کند و به همین خاطر اگر CPU سیستم گرمای بیش از حدی تولید کند، شاید دیگر قطعات سیستم آمادگی برخورد با این حرارت را نداشته باشند.

این گرما عوارض جانبی به همراه دارد. به عنوان مثال برای کنترل این افزایش گرما، به احتمال زیاد به سیستم خنک‌کننده‌ی بهتری برای پردازنده نیاز دارید. همچنین با توجه به تاثیر این گرما بر عملکرد دیگر قطعات، باید ببینید آیا دیگر فن‌های موجود در کیس می‌توانند گرمای انتقال یافته به سایر قطعات را کنترل کنند یا نه.

زمانی که پردازنده یا هر قطعه‌ی دیگری را اورکلاک می‌کنید، پس طبیعتا برای ارائه عملکرد بهتر باید انرژی بیشتری مصرف کند. در نتیجه قبل از اورکلاک کردن باید ببینید آیا پاور کیس از توان کافی برای تامین انرژی این قطعات بهره می‌برد یا نه. در صورت ناهماهنگی بین قطعات و پاور، چاره‌ای جز خرید پاور با توان بیشتر ندارید.

برای اینکه بتوانید در زمینه‌ی اورکلاک به بهترین نتیجه دست پیدا کنید، باید صبر بالایی داشته باشید. اول از همه باید سرعت را گام به گام افزایش دهید و با هر افزایش سرعت، عملکرد سیستم را از زوایای مختلف بررسی کنید. برای پردازنده‌هایی که از قابلیت اورکلاک پشتیبانی می‌کنند، حداکثر سرعتی که می‌توان از آن‌ها دریافت کرد به عوامل مختلفی بستگی دارد و بنابراین با آزمون و خطا می‌توانید بهترین عملکرد را از آن‌ها دریافت کنید که همین آزمون و خطا، نیازمند صبر و حوصله‌ی زیادی است.

اما در واقعیت، ممکن است با مشکلاتی مانند خاموش شدن‌های ناگهانی و نمایش صفحه آبی مرگ روبرو شوید. بنابراین برای بسیاری از کاربران معمولی، اورکلاک ارزش احتمال بروز این مشکلات را ندارد زیرا آن‌ها می‌خواهند در تمام شرایط از سیستم پایداری استفاده کنند و نسبت به به ناپایداری عملکرد سیستم نگرانی زیادی دارند.

همانطور که کمی بالاتر گفتیم، اورکلاک کردن قطعات سیستم شاید نیازمند استفاده از پاور جدید باشد زیرا ممکن است پاور فعلی توان کافی برای تامین انرژی قطعات اورکلاک شده را نداشته باشد. از سوی دیگر مدیریت گرما هم اهمیت بسیار زیادی دارد و اگر در حال حاضر از سیستم خنک‌کننده‌ی خیلی خوبی استفاده نمی‌کنید، شاید به ناچار باید خنک‌کننده بادی یا آبی بهتری برای پردازنده خریداری کنید.

به دلیل افزایش ولتاژ و گرما، عمر قطعات اورکلاک شده ممکن است کاهش پیدا کند. علاوه بر این اگر در زمینه‌ی استفاده از حداکثر سرعت پردازنده زیاده‌روی کنید و مرحله به مرحله سرعت آن را افزایش ندهید، شاید CPU زودتر از انتظار خراب شود. البته قطعات سخت‌افزاری در این زمینه سال به سال بهتر می‌شوند.

همانطور که می‌بینید، اورکلاک کردن کامپیوتر در کنار مزایای جذابی که دارد، معایب مختلفی هم به همراه می‌آورد. برخی از خوره‌های تکنولوژی بر این باور هستند که اورکلاک نکردن کامپیوتر مانند این است که از قابلیت‌ها و عملکرد حاضر و آماده استفاده نشود. همچنین این دسته از کاربران می‌گویند دیگر معایب مربوط به این موضوع را می‌توان تا حد زیادی کاهش داد یا حتی بر آن‌ها غلبه کرد.

به عنوان مثال، واقعیت این است که تاثیر اورکلاک بر کاهش عمر قطعات اصلا چشمگیر نیست و تا سال‌ها می‌توانید با خیال راحت از پردازنده اورکلاک شده بهره ببرید. بنابراین در نهایت در جواب به این سوال که آیا اورکلاک ارزشش را دارد یا نه، باید به ببینید چه نیازهایی دارید و چگونه می‌خواهید از کامپیوتر استفاده کنید.

مثلا حتی اگر سیستم را اورکلاک کنید و از عملکرد بهتری بهره ببرید، آیا این تفاوت عملکردی برای شما محسوس خواهد بود؟ چنین سوال مهمی را قبل از شروع فرایند اورکلاک باید از خود بپرسید. همچنین باید تمام مشکلات موجود در سیستم را شناسایی کنید. به عنوان مثال اگر سیستم شما ظرفیت رم کمی دارد، طبیعتا حتی اگر پردازنده را هم اورکلاک کنید، قرار نیست عملکرد سیستم به طور معجزه‌آمیزی بهتر شود و افزایش ظرفیت رم می‌تواند بهبود عملکرد بهتری برای شما داشته باشد.

از سوی دیگر، ما نمی‌خواهیم شما را از اورکلاک کردن سیستم منصرف کنیم زیرا همانطور که گفتیم، این کار بدون شک مزایای مهمی دارد. اما انجام این کار، راهکار مناسبی برای تمام کاربران نیست.

اگر به دنبال اورکلاک کردن پردازنده هستید، همانطور که تاکید کردیم، باید به صورت گام‌به‌گام این کار را انجام دهید تا بتوانید بهترین سطح عملکرد را برای پردازنده‌ی خود پیدا کنید. اگر به طور ناگهانی سرعت پردازنده را بالا ببرید و با ناپایداری روبرو شوید، پس باید قدرت آن را کاهش دهید.

اگر در شرایط عادی حرارت قطعات کامپیوتر شما بیش از حد مجاز است، پس طبیعتا اورکلاک کردن سیستم این وضعیت را بدتر می‌کند. بنابراین همواره باید دمای پردازنده را بررسی کنید تا با چنین مشکلی روبرو نشوید. سال‌ها اورکلاک کردن پردازنده ریسک‌های بیشتری داشت ولی طی سال‌های گذشته، اینتل و AMD پردازنده‌های قابل اورکلاک بسیار بهتری راهی بازار کرده‌اند تا کاربران نگرانی کمتری در این زمینه داشته باشند.

بعد از خواندن این مطلب، اگر نگران آسیب رسیدن به قطعات هستید، پس توصیه می‌کنیم سمت اورکلاک کردن نروید. به طور کلی اگر کاربر حرفه‌ای نیستید و در زمینه‌ی فنی هم سررشته‌ای ندارید، بهتر است به همان عملکرد فعلی بسنده کنید یا اینکه با ارتقای قطعات، سرعت را بهبود ببخشید. اما اگر به دنبال اورکلاک کردن سیستم هستید، پس بهتر است ریسک‌های چنین کاری را هم در نظر بگیرید.